BÀI 10. NGUỒN ÂM
I. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Nhận biết nguồn âm
- Vật phát ra âm gọi là nguồn âm
- Những nguồn âm thường gặp là cột khí trong ống sáo, sợi dây đàn, cánh một số loài côn trùng khi chúng dao động …
2. Đặc điểm chung của các nguồn âm
- Sự rung động (chuyển động) qua lại vị trí cân bằng của dây cao su, thành cốc, mặt trống … gọi là dao động.
- Khi phát ra âm, các vật đều dao động.
II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Nhận biết các vật được gọi là nguồn âm
Dưạ vào định nghĩa và đặc điểm của nguồn âm để nhận biết một vật có phải nguồn âm hay không. Tất cả các vật dao động đều phát ra âm thanh. Mọi vật phá ra âm thanh đều được gọi là nguồn âm. Hay đã là nguồn âm thì vật đó đang dao động.
III. GIẢI BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA
Câu C1 (trang 28 SGK Vật Lí 7):
Tất cả chúng ta hãy cùng nhau giữ im lặng và lắng tai nghe. Em hãy nêu những âm mà em nghe được và tìm xem chúng được phát ra từ đâu.
Trả lời:
- Tiếng rì rào của lá cây phát ra từ lá và cành cây dao động bởi gió.
- Tiếng tích tắc gõ nhịp phát ra từ đồng hồ treo tường…
Câu C2 (trang 28 SGK Vật Lí 7):
Em hãy kể tên một số nguồn âm.
Trả lời:
- Dây đàn khi gẩy.
- Mặt trống khi đánh, chuông đồng khi gõ.
- Kèn khi thổi, loa phát thanh khi đang hoạt động.
Câu C3 (trang 28 SGK Vật Lí 7):
Thí nghiệm 1: Một bạn dùng tay kéo căng một sợi dây cao su nhỏ. Dây đứng yên ở vị trí cân bằng. Một bạn khác dùng ngón tay bật sợi dây cao su đó (hình 10.1)
Hãy quan sát dây cao su và lắng nghe, rồi mô tả điều mà em nhìn và nghe được.
Trả lời:
Em nhìn thấy sợi dây cao su “rung rung” và nghe được tiếng “tăng tăng”.
Câu C4 (trang 29 SGK Vật Lí 7):
Thí nghiệm 2: Sau khi gõ vào thành cốc thủy tinh mỏng ta nghe được âm (hình 10.2)
Vật nào phát ra âm? Vật đó có rung động không? Nhận biết điều đó bằng cách nào?
Trả lời:
- Cốc thủy tinh phát ra âm
- Thành cốc có rung động.
+ Để nhận biết điều này, ta treo một con lắc bấc sát thành cốc. Khi gõ thìa vào thành cốc con lắc bấc rung rinh. Điều đó chứng tỏ thành cốc có rung động (hay nhìn thấy mặt nước trong cốc rung rinh, đều đó chứng tỏ thành cốc cũng rung động).
Câu C5 (trang 29 SGK Vật Lí 7):
Thí nghiệm 3: Dùng bía cao su gõ nhẹ vào một nhánh âm thoa và lắng nghe âm do âm thoa phát ra (hình 10.3).
Âm thoa có dao động không? Hãy tìm cách kiểm tra xem khi phát ra âm thì âm thoa có dao động không.
Trả lời:
Âm thoa có dao động. Có thể kiểm tra dao động của âm thoa bằng cách:
- Đặt con lắc bấc sát một nhánh của âm thoa khi âm thoa phát ra âm.
- Dùng tay giữ chặt hai nhánh của âm thoa thì không nghe thấy âm phát ra nữa.
- Dùng một tờ giấy đặt nổi trên mặt một chậu nước. Khi âm thoa phát ra âm, ta chạm một nhánh của âm thoa cào gần mép một tờ giấy thì thì thấy nước bắn tóc lên mép tờ giấy.
Kết luận: Khi phát ra âm, các vật đầu dao động.
Câu C6 (trang 29 SGK Vật Lí 7):
Em có thể làm cho một số vật như tờ giấy, lá chuối… phát ra âm được không?
Trả lời:
Có thể dùng tờ giấy hay tàu lá chuối quấn thành một cái kèn. Thổi vào kèn, kèn sẽ phát ra âm thanh
Câu C7 (trang 29 SGK Vật Lí 7):
Hãy tìm hiểu xem bộ phận nào dao động phát ra âm trong hai nhạc cụ mà em biết.
Trả lời:
- Đàn ghi ta: bộ phận phát ra âm là dây đàn khi dao động.
- Cái trống: bộ phận phát ra âm là mặt trống khi dao động.
Cái kèn: bộ phận phát ra âm là luồng không khí (hơi thở) qua kèn dao động.
Câu C8 (trang 29 SGK Vật Lí 7):
Nếu em thổi vào miệng một lọ nhỏ, cột không khí trong lọ sẽ dao động và phát ra âm. Hãy tìm cách kiểm tra xem có đúng khi đó cột dao động không?
Trả lời:
- Có thể kiểm tra sự dao động của cột không khí trong lọ bằng cách dán vài tờ giấy mỏng ở miệng lọ sẽ thấy tua giấy rung rung.
- Hoặc có thể cho vào lọ một ít vụn giấy nhỏ li ti, khi thổi vào lọ thì lọ phát ra âm và thấy vụn giấy bay lên, xuống. Chứng tỏ không khí trong lọ đã dao động làm cho vụn giấy bay.
Câu C9 (trang 29 SGK Vật Lí 7):
Hãy làm một nhạc cụ (đàn ống nghiệm) theo chỉ dẫn dưới
- Đổ nước vào bảy ống nghiệm giống nhau đến các mực nước (hình 10.4).
- Dùng thìa gõ nhẹ lần lượt vào từng ống nghiệm sẽ nghe được các âm trầm bổng khác nhau.
a) Bộ phận nào dao động phát ra âm?
b) Ống nào phát ra âm trầm nhất, ống nào phát ra âm bổng nhất?
Lần lượt thổi mạnh vào miệng các ống nghiệm sẽ nghe được các âm trầm, bổng khác nhau (hình 10.5).
c) Cái gì dao động phát ra âm?
d) Ống nào phát ra âm trầm nhất, ống nào phát ra âm bổng?
Trả lời:
Thí nghiệm cho thấy
a) Không khí và nước trong ống nghiệm dao động phát ra âm.
b) Ống nghiệm chứa cột nước khác nhau (cột không khí trong ống nghiệm cũng khác nhau) nên âm phát ra khác nhau. Mực nước trong ống nghiệm càng thấp (cột không khí càng cao) thì âm phát ra càng trầm hơn.
Do đó: Ống có nhiều nước nhất phát ra âm trầm nhất, ống có ít nước nhất phát ra âm bổng nhất.
c) Cột không khí trong ống dao động phát ra âm.
d) Ống có cột không khí dài nhất phát ra âm trầm nhất.
Ống có cột không khí ngắn nhất phát ra âm bổng nhất.
Trên đây là gợi ý giải bài tập Vật Lý 7 bài Nguồn âm vật lý 7 do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc các bạn học tập vui vẻ.