03. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
Bài 1. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 113, 114)
a. - quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ: mặt trời mọc trên biển.
- mâm bạc: bầu trời sáng và lấp lánh.
- mâm bể: mặt biển.
- cái chất bạc nén: độ sáng và sự lấp lánh.
b. Biện pháp tu từ được sử dụng: ẩn dụ. Tác dụng: tăng vẻ đẹp cho thiên nhiên Cô Tô, bức tranh Cô Tô hiện lên cực kì rực rỡ, lộng lẫy, thơ mộng.
Bài 2. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 114)
a. Mỗi viên cát bắn vào má vào gáy lúc này buốt như một viên đạn mũi kim.
- Biện pháp tu từ: So sánh. So sánh mỗi một hạt cát như một viên đạn mũi kim, so sánh việc cát bắn vào má (do gió bão) mạnh và đau buốt như bị viên đạn mũi kim bắn vào.
- Tác dụng: Cụ thể hóa cảm giác bị cát bắn vào mặt. Từ đó cho thấy sự dữ dội của cơn bão ở Cô Tô.
b. Hình như gió bão chờ chúng tôi lọt hết vào trận địa cánh cung bãi cát, rồi mới tăng thêm hỏa lực của gió.
- Biện pháp tu từ: Nhân hóa. Gió bão vốn là các hiện tượng tự nhiên, vô tri vô giác, đã được gán cho các đặc điểm như con người: biết chờ cho chúng tôi vào hết trận địa cánh cung bãi cát, biết tăng thêm hỏa lực.
- Tác dụng: Làm cho gió bão trở nên sinh động, giống như một con người trong trận đánh biết tính toán để hạ gục đối thủ. Thiên nhiên trở thành kẻ thù số 1 của con người.
Bài 3. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 114)
- Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây, hết bụi.
→ Cách so sánh cho người đọc hình dung một không gian trong veo (tấm kính), rất sạch (lau hết mây, hết bụi), gợi một cảm giác nhẹ nhõm và tinh khiết, trong lành, tầm mắt như được mở rộng ra khi nhìn được cả “chân trời”, “ngấn bể”.
+ Sóng thúc lẫn nhau mà vào bờ âm âm rền rền như vua thủy cho các loài thủy tộc rung thêm trống trận.
→ So sánh âm thanh của sóng thúc vào bờ với âm thanh của trống trận mà vua thủy cho các loài thủy tộc rung thêm: âm âm, rền rền gợi nhịp điệu, độ hăng say, dữ dội của trống trận trong trận chiến, từ đó tăng sức gợi cho sự dữ dội của những đợt sóng.
+ Nó rít lên rú lên như cái kiểu người ta vẫn thường gọi là quỷ khốc thần linh.
→ So sánh tiếng gió với tiếng khóc của quỷ dành cho thần linh khiến người đọc cảm nhận được sự đáng sợ, ghê rợn của gió và thấy được sức mạnh của một cơn bão. Đồng thời thấy được cách lựa chọn hình ảnh so sánh tài hoa, độc đáo, mới lạ của nhà văn Nguyễn Tuân.
Bài 4. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 114)
Gợi ý: Miêu tả cảnh đêm trăng rằm.
- Mở đoạn: Giới thiệu cảnh trăng rằm.
- Thân đoạn:
+ Vị trí ngắm trăng: từ sân nhà, trên đường, trên tầng thượng của nhà, trên ban công của chung cư,...
+ Miêu tả trăng rằm:
- Khi màn đêm bắt đầu buông xuống, nhà nhà lên đèn, trăng bắt đầu hiện lên…
- Lúc trăng lên: Trăng lên cao dần, tròn và soi sáng xuống vạn vật; Những vì sao toả sáng xung quanh; Trên đường phố, trong công viên,... mọi người đi chơi, đi thể dục, hoặc đi làm về muộn; tiếng còi xe, tiếng người nói cười rộn rã,... Em nhớ lại truyện về chú Cuội.
- Kết đoạn: Nêu cảm xúc của mình về cảnh đêm trăng rằm.
* Gợi ý một số hình ảnh so sánh hoặc ẩn dụ: mặt trăng tròn vành vạnh như một chiếc đĩa lơ lửng giữa không trung (so sánh); những vì sao đêm chi chít như hàng nghìn ngọn đèn sáng lấp lánh (so sánh); chiếc phông đen (ẩn dụ cho bầu trời buổi đêm);...
II. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
So sánh
- So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Nhân hoá
- Nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật,... bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người; làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật,... trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.
Ẩn dụ
- Ẩn dụ là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó, nhằm tăng khả năng gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.