ican
Giải SGK Văn 6 Kết nối tri thức với cuộc sống
Đọc - Thực hành 10: Thực hành tiếng Việt (trang 129)

Thực hành tiếng Việt

Ican

05. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI

Bài 1. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 118)

a. Cảm giác về một cuộc “ngược dòng” tìm về thuở sơ khai đến với tôi ngay khi len lỏi qua cánh rừng nguyên sinh này.

→ Công dụng của dấu ngoặc kép: Đánh dấu một từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt: “ngược dòng” được hiểu theo cách đặc biệt, là quay về tìm hiểu những điều từ xa xưa, lúc sự sống mới bắt đầu, như đi ngược với thời gian tuyến tính đang chảy trôi ở hiện tại.

b. Hang có ba cửa lớn: cửa trước có hai lớp, vòm cửa ngoài dẫn vào một “sảnh chờ” rộng rãi; cửa trong lại thấp hẹp, sát ngay dải sông ngầm khá rộng, sâu quá thắt lưng.

→ Công dụng của dấu ngoặc kép: Đánh dấu một từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt: “sảnh chờ” ở đây chính là không gian ở trong hang Én. Tác giả so sánh không gian của hang Én rộng và đẹp giống như sảnh chờ, báo hiệu ngoài hang đầu tiên bên ngoài, sẽ còn những hang phía bên trong, từ đó cụ thể hóa, giúp người đọc dễ hình dung về không gian trong hang Én, gợi sự tò mò về các hang tiếp theo ở hang Én.

Bài 2. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 118)

a. Giờ họ đã rời ra ngoài sống thành bản nhưng vẫn còn giữ lễ hội “ăn én”. Cũng nghe kể rằng, trong bản A-rem vẫn còn một vài người có bàn chân mỏng, ngón dẹt – dấu tích của bao nhiêu thế hệ leo vách đá, trần hang cao hàng trăm mét.

Công dụng của:

- Dấu phẩy:

+ Dấu phẩy (1): Đánh dấu ranh giới giữa một từ ngữ với bộ phận chú thích của nó.

+ Dấu phẩy (2) (3): Đánh dấu ranh giới giữa các từ ngữ có cùng chức vụ trong câu, cụ thể ở đây là ngăn cách các từ ngữ chỉ sự vật, hiện tượng cùng loại trong một cụm từ đẳng lập có tính chất liệt kê. Cụ thể: bàn chân mỏngngón dẹt đều là những từ chỉ bộ phận cơ thể con người; vách đá trần hang đều là những sự vật nằm ở vị trí cao, hiểm trở trong hang.

- Dấu ngoặc kép: Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt. Cụ thể ở đây là từ “ăn én”, không phải là ăn thịt chim én mà là tên một lễ hội của người A-rem để lưu giữ kí ức họ đã từng sống trong hang động.

- Dấu gạch ngang: Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu. Cụ thể: giải thích người A-rem lại có đặc điểm sinh học đặc biệt “bàn chân mỏng, ngón dẹt” là vì đó là “dấu tích của bao nhiêu thế hệ leo vách đá, trần hang cao hàng trăm mét”.

b. Hô-oát Lim-bơ, người tìm ra hơn 500 hang động ở Việt Nam, trong đó có hang Sơn Đoòng lớn nhất thế giới, khẳng định rằng: mỗi xen-ti-mét đá kia phải qua cả trăm triệu năm bào mòn hay bồi đắp mới nên. Và tất cả măng đá, nhũ đá, ngọc động ấy vẫn “sống” trong hành trình tạo tác của tự nhiên.

Công dụng của:

- Dấu phẩy:

+ Dấu phẩy (1): Đánh dấu ranh giới giữa một từ ngữ với bộ phận chú thích của nó. Bộ phận phía sau: “người tìm ra hơn 500 hang động ở Việt Nam, trong đó có hang Sơn Đoòng lớn nhất thế giới” chú thích cho từ ngữ phía trước “Hô-oát Lim-bơ”

+ Dấu phẩy (2): Đánh dấu ranh giới giữa các từ ngữ có cùng chức vụ trong câu. Cụ thể ở đây cụm “trong đó có hang Sơn Đoòng lớn nhất thế giới” bổ sung thêm cho cụm “hơn 500 hang động ở Việt Nam”.

+ Dấu phẩy (3): Đánh dấu ranh giới giữa các thành phần phụ của câu với vị ngữ. Cụm người tìm ra hơn 500 hang động ở Việt Nam, trong đó có hang Sơn Đoòng lớn nhất thế giới là thành phần phụ của câu; khẳng định rằng: mỗi xen-ti-mét đá kia phải qua cả trăm triệu năm bào mòn hay bồi đắp mới nên là thành phần vị ngữ nòng cốt của câu.

+ Dấu phẩy (4): Đánh dấu ranh giới giữa các từ ngữ có cùng chức vụ trong câu, cụ thể ở đây là ngăn cách các từ ngữ chỉ sự vật, hiện tượng cùng loại trong một cụm từ đẳng lập có tính chất liệt kê. Nhũ đá, măng đá, ngọc động là những sự vật có cùng tính chất.

- Dấu ngoặc kép: Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt. “Sống” được để trong dấu ngoặc kép trong câu được hiểu theo nghĩa: các măng đá, nhũ đá, ngọc động vẫn tiếp tục được bồi đắp, bào mòn trong hành trình tạo tác của tự nhiên. Đó là một sự hiển nhiên, sinh động cho thấy tất cả mọi vật đều ở trạng thái vận động.

Bài 3. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 118)

Những câu văn có sử dụng dấu ngoặc kép trong các văn bản Cô Tô, Hang Én:

- Văn bản Cô Tô:

+ Anh quẩy 15 gánh cho thuyền anh: “Đi ra khơi, xa lắm mà. Có khi mười ngày mới về. Nước ngọt cho vào sạp, chỉ để uống. Vo gạo thổi cơm cũng không được lấy nước ngọt. Vo gạo bằng nước biển thôi.”

Công dụng: Đánh dấu đoạn trích dẫn trực tiếp lời nói của nhân vật. Ở đây, tác giả Nguyễn Tuân trích dẫn lại lời của nhân vật anh hùng Châu Hòa Mãn theo lối trực tiếp.

- Văn bản Hang Én:

+ Bạn sẽ thấy những “thương hải tang điền” còn hiện hữu trên dải hóa thạch sò, ốc, san hô,… nơi vách đá.

→ Công dụng: Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp. “Thương hải tang điền” (bãi bể nương dâu) là một thành ngữ chỉ những biến đổi lớn lao, ở đây ngầm ý nói sự thay đổi từ biển sang hang động còn để lại dấu tích ở các hóa thạch. Đây là thành ngữ được sử dụng nhiều trong văn học Trung Quốc và văn học Việt Nam cổ trung đại.

Bài 4. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 118)

a. Bữa tối, một chú én tò mò sa xuống bàn ăn, cánh bị thương không bay lên được.

- Biện pháp tu từ: Nhân hóa. Chim én được gọi bằng “chú”.

b. Sáng hôm sau, tôi vẫn thấy nó thản nhiên đi lại quanh lều bên một bên cánh còn hơi sà xuống.

- Biện pháp tu từ: Nhân hóa. Chim én được miêu tả với những từ ngữ, cử chỉ, điệu bộ như con người : “thản nhiên”, “đi lại”.

→ Tác dụng của biện pháp tu từ nhân hoá được sử dụng trong cả 2 câu trên: Làm cho con chim én trở nên gần gũi, sống động, hồn nhiên, tinh nghịch, thân thiết với con người. Từ đó khẳng định con người và loài vật là bạn hữu.

Bài 5. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 118)

a. Nhiều bạn én thiếu niên ngủ nướng, say giấc ngay trên những mỏm đá thấp dọc lối đi.

- Biện pháp tu từ: Nhân hóa. Gọi chim én là “bạn”, cũng phân chia thành các độ tuổi và tính cách như con người: “thiếu niên”, “ngủ nướng”, “say giấc”.

→ Tác dụng: Làm cho con chim én trở nên gần gũi, sống động, hồn nhiên, tinh nghịch, thân thiết với con người.

b. Chúng đậu thành từng vạt như đám hoa lá ai ngẫu hứng xếp trên mặt đất.

- Biện pháp tu từ: So sánh. So sánh vạt bướm với đám hoa lá ai ngẫu hứng xếp trên mặt đất.

→ Tác dụng: Tăng sức gợi cho sự miêu tả, diễn đạt hình ảnh đàn bướm đậu thành từng vạt đẹp, rực rỡ như hoa lá và cho thấy cảm xúc yêu mến, thích thú của người viết trước vẻ đẹp.

c. Cửa thứ hai thông lên mặt đất như cái giếng trời khổng lồ đón khí trời và ánh sáng.

- Biện pháp tu từ: So sánh. So sánh cửa thứ hai ở hang Én thông lên mặt đất cao, rộng, sáng như giếng trời khổng lồ.

- Tác dụng: Cụ thể hoá hình dáng cửa hang thứ hai, khiến nó trở nên dễ hình dung hơn, từ đó đem đến cảm giác choáng ngợp trước không gian sáng rộng và trong trẻo cho người đọc.

II. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM

Dấu ngoặc kép

  • Đánh dấu từ ngữ, đoạn dẫn trực tiếp, lời đối thoại.
  • Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san,... được dẫn.
  • Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt.

Dấu phẩy

  • Đánh dấu ranh giới giữa các từ ngữ có cùng chức vụ trong câu.
  • Đánh dấu ranh giới giữa các thành phần phụ của câu với chủ ngữ và vị ngữ.
  • Đánh dấu ranh giới giữa một từ ngữ với bộ phận chú thích của nó.
  • Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép.

Dấu gạch ngang

  • Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu.
  • Đặt đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê.
  • Nối các từ nằm trong một liên danh.

So sánh

  • So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Nhân hoá

  • Nhân hóa là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật,... bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người; làm cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật,... trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.

Ẩn dụ

  • Ẩn dụ là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó, nhằm tăng khả năng gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

 

 

 

Đánh giá (369)
ican
  • Một thương hiệu của 
    ICAN
  • ICAN
  • ICAN © 2023, All Rights Reserved.

  • Trụ sở Hồ Chí Minh: B0003 C/C Sarina, Khu đô thị Sala, Khu phố 3, Đường Hoàng Thế Thiện, Phường An Lợi Đông, TP. Thủ Đức

  • Văn phòng Hà Nội: Tòa nhà 25T2 Đường Hoàng Đạo Thúy, Phường Trung Hòa, Quận Cầu Giấy