06. VĂN BẢN 2. CON CHÀO MÀO
(Mai Văn Phấn)
I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
Câu 1. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 76)
Tưởng tượng ra hình ảnh con chào mào bộ lông có đốm trắng và chiếc chỏm lông nhọn màu đỏ đang nhảy từ cành này sang cành kia cất tiếng hót trong trẻo, cao vút trong một không gian khoáng đạt, yên bình.
Câu 2. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 76)
Khi “vội vẽ chiếc lồng trong ý nghĩ”, nhân vật “tôi” đã muốn “giam cầm” con chim chào mào – muốn “độc chiếm” cái đẹp của thiên nhiên. Khi “hối hả đuổi theo”, nhân vật “tôi” mang theo cả không gian đầy nắng, gió, cây xanh mong níu giữ con chim chào mào và tiếng hót. Nhưng khi không còn thấy tăm tích, nhân vật “tôi” đã hình dung con chim chào mào đang mổ những con sâu, trái cây chín đỏ, giọt nước thanh sạch “của tôi” - những món quà “chuộc lỗi” khi con người hiểu rằng, con chim chào mào mình yêu quý sẽ chỉ hạnh phúc trong cuộc sống tự do, tự nhiên giữa thiên nhiên,..
Câu 3. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 76)
Sự khẳng định của nhân vật “tôi” ở hai dòng thơ cuối thể hiện những đổi thay trong ý nghĩ, cảm xúc; trong tình yêu dành cho thiên nhiên. Chẳng cần con chim chào mào lại bay về, tiếng hót du dương vẫn vang lên trong tâm trí. Bởi vì, nhân vật “tôi” đã biết ứng xử với thiên nhiên bằng sự tôn trọng và tình yêu chứ không phải bằng mong muốn “độc chiếm” hẹp hòi, ích kỉ. Tình yêu thương ấy khiến cho tâm hồn con người rộng mở, phong phú, tràn đầy niềm vui và sức sống...
Câu 4. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 76)
- Dòng thơ được lặp lại: triu... uýt... huýt... tu hìu…
- Tác dụng: Nhấn mạnh âm thanh tiếng chim trong trẻo, cao vút của tiếng chim chào mào đã để lại ấn tượng sâu đậm, vẫn luôn hiện hữu trong tâm trí “tôi”.
Câu 5. (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - Trang 76)
Gợi ý: Miêu tả cảnh thác nước từ trên cao đổ xuống
- Nhìn từ xa, thác nước như một dải yếm trắng khổng lồ.
- Hai bên thác là màu xanh của rừng già quanh năm xanh tốt.
- Dòng nước bắt đầu từ trên đỉnh núi cao đổ xuống những bậc đá dưới chân thác tung bọt trắng xoá tạo ra tiếng ầm ầm dữ dội như một chúa tể rừng xanh đang gào thét.
- Dòng nước cuộn xoáy, chảy chậm dần và lững lờ chảy vào đại ngàn xanh thẳm.
- Nước dưới chân thác trong vắt, mát lạnh, bằng mắt thường có thể nhìn thấy được.
- Phong cảnh thác nước tươi đẹp, nên thơ đã để lại cho em những ấn tượng khó phai trong kí ức.
II. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Thơ
Khái niệm
- Thơ là một hình thức sáng tác văn học phản ánh cuộc sống với những cảm xúc chất chứa, cô đọng, những tâm trạng dạt dào, những tưởng tượng mạnh mẽ, trong ngôn ngữ hàm súc, giàu hình ảnh, và nhất là có nhịp điệu.
Một số đặc điểm của thơ
- Mỗi bài thơ thường được sáng tác theo một thể thơ nhất định với những đặc điểm riêng về số tiếng trong mỗi dòng, số dòng trong mỗi bài,…
- Ngôn ngữ thơ cô đọng, giàu nhạc điệu và hình ảnh, sử dụng nhiều biện pháp tu từ (so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ,…)
- Khi phân tích thơ, phải gắn nội dung với hình thức nghệ thuật, chú ý đến các đặc điểm như: vần, nhịp, thanh điệu, âm điệu,…
- Nội dung chủ yếu của thơ là tình cảm, cảm xúc của nhà thơ trước cuộc sống. Thơ có thể có yếu tố tự sự (kể lại một sự kiện, câu chuyện) và miêu tả (tái hiện những đặc điểm nổi bật của đối tượng) nhưng những yếu tố ấy chỉ là phương tiện để nhà thơ bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
2. Bài thơ “Con chào mào”
2.1. Nội dung
Bài thơ miêu tả vẻ đẹp của chú chim chào mào và câu chuyện về nhân vật “tôi” muốn biến con chim thành của riêng mình nhưng rồi nhận ra chẳng cần con chim chào mào lại bay về, tiếng hót du dương vẫn vang lên trong tâm trí. Từ đó, tác giả ca ngợi thiên nhiên tươi đẹp và gửi gắm một bài học về cách ứng xử với thiên nhiên: hãy trân trọng, có ý thức bảo vệ thiên nhiên.
2.2. Nghệ thuật
- Thể thơ tự do phù hợp với mạch tâm trạng, cảm xúc.
- Sử dụng các yếu tố miêu tả, biện pháp tu từ điệp ngữ nhấn mạnh hình ảnh, vẻ đẹp trong tiếng hót của con chim chào mào.