VĂN BẢN 1
CÂU HÁT DÂN GIAN VỀ VẺ ĐẸP QUÊ HƯƠNG
I. YÊU CẦU CẦN ĐẠT
- Yêu vẻ đẹp quê hương.
- Nhận biết được các điểm đặc biệt của bát lục bát.
- Nhận biết được tình cảm, cảm xúc của người viết có thể thể hiện qua văn bản.
- Nhận biết và bước đầu nhận nét độc đáo của bài thơ.
- Nêu được bài học về cách nghĩ và cách xử lý của cá nhân làm văn bản gợi ý.
- Selected from the phù hợp với việc thể hiện nghĩa của văn bản.
- Bước đầu biết làm thơ lục bát.
- Viết đoạn văn viết lại cảm xúc về một bài thơ lục bát.
- Trình bày cảm xúc về một bài thơ lục bát.
II. TRI THỨC ĐỌC HIỂU
Lục bát:
Là thể thơ từ lâu đời của dân tộc Việt Nam. A octal pair gồm một dòng 6 tiếng (lục dòng) và một dòng 8 tiếng (bát dòng).
Về cách gieo vần:
Tiếng thứ 6 của dòng lục vần với tiếng thứ 6 của dòng bát kế nó, tiếng thứ 8 dòng vần với tiếng thứ 6 của dòng lục tiếp.
Về nhịp điệu:
Thơ lục bát thường được ngắt nhịp, ví dụ như 2/2/2, 2/4/2, 4/4,…
Về điệu điệu:
Sự phối hợp thanh điệu giữa các tiếng trong một bát đĩa cặp đôi được thể hiện như sau:
Các ngôn ngữ ở vị trí 1, 3, 5, 7 có thể được tự do phối hợp. Các ngôn ngữ riêng ở vị trí 2, 4, 6, 8 phải tuân thủ chặt chẽ theo quy định sau: tiếng thứ hai là thanh bằng, tiếng thứ tự là thanh trắc; riêng trong bát dòng, nếu tiếng thứ 6 là thanh bằng (ngang) thì tiếng thứ 8 phải là thanh bằng (huyền) và ngược lại.
Lục bát biến thể là thơ lục bát được thay đổi về số ngôn ngữ, cách gieo vần, cách ngắt nhịp, cách phối hợp bằng trắc trong các dòng thơ.
Hình ảnh là một trọng lượng yếu tố của thơ, giúp người đọc “nhìn” thấy, tưởng tượng mà nhà thơ miêu tả, cảm nhận qua các giác quan như: cảm giác, cảm giác, vị giác, thị giác, cảm giác .
Tính năng văn bản cảm xúc biểu hiện là văn bản gợi ý cho người đọc những cảm xúc vui, buồn, yêu, ghét,…
III. HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
1. Read standard
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 64)
Cụm từ “vẻ đẹp quê hương” gợi ý cho em nghĩ đến những danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử nổi tiếng của hương.
2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 64)
- Qua câu ca dao “Phố mắc bẫy, đường quanh bàn cờ”, hình ảnh Thăng Long hiện lên trong em là một nhịp đập, nhịp nhàng.
3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 65)
- Đặc điểm của kinh thành Thăng Long gợi lên qua bài ca dao số 1: Nhân vật lưu trữ tình huống được sử dụng để liệt kê để hướng dẫn người đi chơi qua 36 phố phường của kinh thành Thăng Long với niềm tự hào sâu sắc . Qua đó, gợi ý lên sâu sắc với người đọc về từng phố tên, phường tên của nơi “phồn hoa” và cuộc sống nhộn nhịp, đông vui ở nơi thành.
- Những từ ngữ như “Phồn hoa thứ nhất Long Thành” gợi sự đông đúc, nhộn nhịp của phố phường Hà Nội; “Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ” thể hiện tình cảm lưu luyến khi phải rời xa Long Thành.
Câu 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 65)
- Bài ca dao thứ hai giới thiệu vẻ đẹp về truyền thống giữ nước của dân tộc.
- Thông qua việc giới thiệu những địa danh lịch sử, gắn với những chiến công lịch sử oanh liệt của dân tộc, bài ca dao thể hiện niềm tự hào và tình yêu với quê hương, đất nước.
Câu 3 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 65)
- Vẻ đẹp của vùng đất Bình Định qua bài ca dao:
+ Vẻ đẹp thiên nhiên thơ mộng, trữ tình (núi Vọng Phu, có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh).
+ Nơi ghi dấu chiến công lừng lẫy của nghĩa quân Tây Sơn (đầm Thị Nại).
+ Vẻ đẹp của lòng thủy chung, son sắt của người phụ nữ (núi Vọng Phu).
+ Nơi có món ăn dân dã (bí đỏ nấu canh cốt dừa).
- Điệp từ “có” trong hai câu thơ “Bình Định có núi Vọng Phu - Có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh” nhấn mạnh vào những nét đặc trưng của mảnh đất Bình Định và thể hiện tình cảm yêu quý, tự hào của tác giả với mảnh đất quê hương.
Câu 4 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 65)
| Đặc điểm của thể thơ lục bát | Thể hiện trong bài ca dao |
| Số dòng thơ | Bốn dòng thơ (2 dòng lục, 2 dòng bát). |
| Số tiếng trong từng dòng | Mỗi dòng lục có 6 tiếng, mỗi dòng bát có 8 tiếng. |
| Vần trong các dòng thơ | Phụ - cù, Xanh - anh - canh. |
| Nhịp của từng dòng thơ | Dòng 1: 2/4; dòng 2: 4/4; dòng 3: 4/2; dòng 4: 4/4. |
Câu 5 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 65)
- Những hình ảnh “cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn” cho thấy thiên nhiên đã ưu ái, hào phóng ban tặng những sản vật cho vùng Đồng Tháp Mười.
- Tác giả thể hiện niềm tự hào về sự trù phú của Đồng Tháp Mười.
Câu 6 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 66)
- Xuyên suốt 4 bài ca dao là vẻ đẹp của thiên nhiên, con người, truyền thống lịch sử, văn hóa của từng vùng đất.
- Qua đó, tác giả thể hiện sự tự hào, tình yêu với quê hương, đất nước.
- Căn cứ vào các hình ảnh, từ ngữ trong từng bài ca dao như: nghệ thuật liệt kê và từ ngữ bộc lộ cảm xúc trực tiếp “nhớ cảnh ngẩn ngơ” (bài 1); hình thức hỏi - đáp để giới thiệu những địa danh lịch sử của đất nước (bài 2); qua nghệ thuật liệt kê (núi Vọng Phu, đầm Thị Nại, cù lao Xanh), điệp ngữ “có” (bài 3); qua nghệ thuật liệt kê “Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn”...
Câu 7 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 66)
Bài ca dao | Từ ngữ, hình ảnh độc đáo | Giải thích |
1 | Phồn hoa thứ nhất Long Thành - Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ | Gợi liên tưởng đường phố Thăng Long dọc ngang, ken dày như các sợi chỉ được mắc trên khung cửi dệt vải, như các ô trên bàn cờ. |
2 | Sâu nhất là sông Bạch Đằng - Ba lần giặc đến, ba lần giặc tan | - Gợi về trang lịch sử hào hùng, vẻ vang của dân tộc: 3 lần đánh tan quân xâm lược trên sông Bạch Đằng. - Gợi sự tự hào về truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc. |
3 | Bình Định có núi Vọng Phu - Có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh | - Gợi ra trước mắt người đọc một bức tranh thiên nhiên thơ mộng, trữ tình. |
4 | Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn. | Cho thấy thiên nhiên đã ưu ái, hào phóng ban tặng những sản vật cho vùng Đồng Tháp Mười. |
Câu 8 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 66)
Em thích nhất bài ca dao thứ tư: “Ai ơi về Tháp Mười - Cá tôm bắt, lúa trời sẵn ăn”. By lẽ, bài ca dao gợi ý cho em liên tưởng đến một cuộc sống bình yên, nơi con người hòa mình vào thiên nhiên. Nơi đây đã được thiên nhiên ưu ái, hào phóng ban tặng những vật “quý báu”, nuôi dưỡng con người đời nay.