THAO TÁC LẬP LUẬN BÁC BỎ
I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU CỦA THAO TÁC LẬP TUẬN BÁC BỎ
Khái niệm:
- Bác bỏ là dùng lý lẽ, dẫn chứng để gạt bỏ những quan điểm, ý kiến sai lệch hoặc thiếu chính xác, từ đó nêu ý kiến đúng của mình để thuyết phục người nghe.
Mục đích:
- Bác bỏ những quan điểm, những ý kiến không đúng, bênh vực những quan điểm, ý kiến đúng đắn.
- Giúp văn nghị luận thêm sâu sắc, giàu tính thuyết phục.
Yêu cầu:
- Thực hiện thao tác lập luận bác bỏ cần nắm chắc sai lầm của người khác và đưa ra các lý lẽ. bằng chứng thuyết phục với thái độ thẳng thắn nhưng cẩn trọng, có chừng mực phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng tranh luận.
II. CÁCH BÁC BỎ
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
- Ông Đinh Gia Trinh bác bỏ cách lập luận thiếu khoa học, suy diễn, chủ quan của người viết khi cho rằng “Nguyễn Du là con bệnh thần kinh”.
- Phân tích:
+ Tác giả chỉ ra sự suy diễn vô căn cứ của ông Nguyễn Bách Khoa khi giảng giải, phân tích lời nói và những câu thơ của Nguyễn Du. + Cách diễn đạt: phối hợp câu tường thuật, câu cảm thán, câu hỏi tu từ và so sánh với những thi sĩ nước ngoài từng có trí tưởng tượng như Nguyễn Du.
b. Tác giả bác bỏ luận cứ: “Nhiều đồng bào chúng ta, để biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ, đã than phiền rằng tiếng nước mình nghèo nàn”.
- Cách bác bỏ:
+ Tác giả vừa trực tiếp phê phán thái độ từ bỏ tiếng mẹ đẻ bắt nguồn từ nhiều căn cứ trong đó việc than phiền tiếng nước mình nghèo chỉ là một căn cứ. Từ đó phê phán “Lời trách cứ này không có cơ sở nào cả”.
+ Vừa phân tích bẳng lý lẽ và dẫn chứng rồi truy tìm nguyên nhân của luận cứ sai lệch “Phải quy lỗi …của con người” để bác bỏ.
c. Ông Nguyễn Khắc Viện đã nêu luận điểm không đúng đắn “Tôi hút thuốc, tôi bệnh, mặc tôi”.
- Cách bác bỏ: Nêu dẫn chứng cụ thể và phân tích tác hại ghê gớm của việc hút thuốc lá.
2. Cách bác bỏ:
- Cách bác bỏ thông dụng:
+ Bác bỏ luận điểm
+ Bác bỏ luận cứ
+ Bác bỏ cách lập luận.
- Khi bác bỏ cần nêu tác hại, chỉ ra nguyên nhân hoặc phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác của luận điểm, luận cứ, cách lập luận.
- Cần tỏ thái độ khách quan, đúng mực.
III. LUYỆN TẬP
Bài 1: SGK - 26
Ý kiến, quan điểm mà Nguyễn Dữ và Nguyễn Đình Thi đã bác bỏ ở hai đoạn trích trên là:
- Nguyễn Dữ bác bỏ một ý nghĩa sai lệch: Đổi cứng ra mềm.
- Nguyễn Đình Thi bác bỏ một quan điểm sai lầm: Thơ chỉ là những lời đẹp.
Cách bác bỏ và giọng văn của hai tác giả:
- Nguyễn Dữ dùng lý lẽ và dẫn chứng để trực tiếp bác bỏ với giọng văn dứt khoát, chắc nịch.
+ Nêu ý kiến sai lầm: “Cứng quá thì gãy”.
+ Dùng lý lẽ để bác bỏ: “Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được… chịu đổi cứng ra mềm”.
+ Dùng dẫn chứng để bác bỏ: “Ngô Tử Văn …thật là cứng đáng”.
- Nguyễn Đình Thi dùng dẫn chứng để bác bỏ luận điểm với giọng văn nhẹ nhàng, tế nhị:
+ Bác bỏ bằng cách đưa ra những bằng chứng thực tế: có những bài thơ lời không đẹp như Hồ Xuân Hương, một số câu của Nguyễn Du; có những bài thơ đề tài không đẹp như đề tài trong Bô-đơ-le, đề tài thơ trong kháng chiến.
Bài học rút ra: khi bác bỏ cần lựa chọn mức độ bác bỏ và giọng văn phù hợp.
Bài 2: SGK - 27
- Khẳng định đây là một quan niệm sai về kết bạn.
- Phân tích: Học yếu không phải là thói xấu, mà chỉ là nhược điểm chủ quan hoặc khách quan chi phối.
- Khẳng định quan niệm đúng đắn là kết bạn với những người học yếu là trách nhiệm và tình cảm bạn bè nhằm giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
Gợi ý Văn 11 Soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc các bạn học tập vui vẻ.