NGHĨA CỦA CÂU
I. HAI THÀNH PHẦN NGHĨA CỦA CÂU
So sánh hai cặp câu và trả lời câu hỏi:
- Hai câu trong mỗi cặp câu đều đề cập đến cùng một sự việc. Sự việc đó là:
+ Cặp câu a1 và a2 đều nói đến sự việc Chí Phèo từng có thời ao ước có một gia đình nhỏ.
+ Cặp câu b1 và b2 đều đề cập đến sự việc người ta cũng bằng lòng (nếu tôi nói).
- Ngoài nội dung sự việc, ta còn thấy:
+ Câu a1: kèm theo sự đánh giá nhưng chưa tin tưởng chắc chắn sự việc (từ hình như).
+ Câu a2: đề cập đến sự việc như nó đã xảy ra, thể hiện sự phỏng đoán có độ tin cậy cao đối với sự việc.
+ Câu b1 thể hiện sự đánh giá chủ quan của người nói về kết quả của sự việc, con câu b2 chỉ đơn thuần đề cập đến sự việc.
Từ sự so sánh trên, có thể đi đến những nhận định sau:
- Mỗi câu thường có hai thành phần nghĩa:
+ Nghĩa sự việc
+ Nghĩa tình thái
- Các thành phần nghĩa của câu thường có quan hệ gắn bó mật thiết, trừ trường hợp câu chỉ có cấu tạo bằng từ ngữ cảm thán.
II. NGHĨA SỰ VIỆC
- Nghĩa sự việc của câu là thành phần nghĩa ứng với sự việc mà câu đề cập đến.
- Biểu hiện:
+ Biểu hiện hành động
+ Biểu hiện trạng thái, tính chất, đặc điểm.
+ Biểu hiện quá trình
+ Biểu hiện tư thế
+ Biểu hiện sự tồn tại
+ Biểu hiện quan hệ
- Lưu ý:
Nghĩa sự việc của câu thường được biểu hiện nhờ những thành phần như chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.
III. LUYỆN TẬP
Bài 1: SGK - 9
Phân tích nghĩa sự việc trong từng câu của bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến.
- Câu thơ 1: Diễn tả hai sự việc ao thu lạnh lẽo và nước trong veo.
- Câu thơ 2: Diễn tả sự việc – đặc điểm (thuyền bé).
- Câu thơ 3: Diễn tả sự việc – quá trình (sóng – gợn).
- Câu thơ 4: Diễn tả sự việc – quá trình (lá – đưa vèo).
- Câu thơ 5: Diễn tả hai sự việc:
+ Trạng thái (tầng mây – lơ lửng).
+ Đặc điểm (trời xanh ngắt).
- Câu thơ 6: Diễn tả hai sự việc:
+ Đặc điểm (ngõ trúc – quanh co).
+ Trạng thái (khách – vắng teo).
- Câu thơ 7: Diễn tả hai sự việc – tư thế (tựa gối – buông cần)
- Câu thơ 8: Diễn tả sự việc – hành động (đớp).
Bài 2: SGK - 9
Tách nghĩa tình thái và nghĩa sự việc trong các câu:
- Nghĩa tình thái thể hiện từ các từ kể, thực, đáng. Các từ ngữ còn lại biểu hiện nghĩa của sự việc.
- Từ tình thái “có lẽ”: một phỏng đoán chỉ là khả năng, chưa hoàn toàn chắc chắn về sự việc: cả hai chọn nhầm nghề.
- Câu có hai sự việc và hai nghĩa tình thái:
+ Sự việc thứ nhất: Họ cũng phân vân như mình (phỏng đoán chưa chắc chắn: dễ có lẽ, hình như)
+ Sự việc thứ hai: mình cũng không … là không -> nhấn mạnh bằng ba từ tình thái “đến chính ngay”.
Bài 3: SGK - 9
Chọn từ “hẳn”
Gợi ý Văn 11 Soạn bài Nghĩa của câu do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc các bạn học tập vui vẻ.