BÀI 9. SỰ BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN TÍNH CHẤT CỦA CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC. ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN
I. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Định luật tuần hoàn các nguyên tố:
Tính chất của các nguyên tử cũng như thành phần tính chất các đơn chất và hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.
2. Những tính chất biến đổi
Trong một chu kì (theo chiều tăng của điện tích hạt nhân) trong một nhóm (theo chiều từ trên xuống dưới) được lặp lại ở các chu kì khác, nhóm khác theo cùng quy luật đó là:
- Tính kim loại, phi kim:
+ Trong một chu kỳ, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính kim loại của các nguyên tố yếu dần, đồng thời tính phi kim tăng dần.
+ Trong một nhóm, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính kim loại của các nguyên tố tăng dần, đồng thời tính phi kim yếu dần.
- Độ âm điện:
+ Trong một chu kỳ, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, độ âm điện tăng dần
+ Trong một nhóm, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, độ âm điện giảm dần
- Sự biến đổi về hóa trị các nguyên tố: Trong một chu kì, đi từ trái sang phải, hóa trị cao nhất với oxi tăng lần lượt từ I → VII, còn hóa trị với hiđro của các phi kim giảm từ IV đến I.
- Sự biến đổi tính axit - bazơ của oxit và hiđroxit:
+ Trong một chu kì: theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, tính bazơ của các oxit và hiđroxit tương ứng giảm dần, đồng thời tính axit của chúng tăng dần.
+ Trong một nhóm A, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, tính bazơ của các oxit và hiđroxit tương ứng tăng dần, đồng thời tính axit của chúng giảm dần.
3. Định luật tuần hoàn
Tính chất của các nguyên tố và đơn chất, cũng như thành phần và tính chất
của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó, biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt
nhân nguyên tử.
II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Bài tập liên quan đến sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố đa phần là các bài tập lý thuyết, để làm tốt bài tập liên quan đến sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố, học sinh cần ghi nhớ sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố qua sơ đồ tóm tắt sau:
III. GIẢI BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA
Bài 1 (trang 47 SGK Hóa 10):
Trong một chu kì, bán kính nguyên tử các nguyên tố.
A. Tăng theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
B. Giảm theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
C. Giảm theo chiều tăng của tính phi kim.
D. B và C đều đúng.
Chọn đáp án đúng nhất.
Hướng dẫn giải:
Chọn D.
Bài 2 (trang 47 SGK Hóa 10):
Trong một nhóm A, bán kính nguyên tử của các nguyên tố:
A. Tăng theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
B. Giảm theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
C. Giảm theo chiều tăng của tính kim loại.
D. A và C đều đúng.
Chọn đáp án đúng nhất.
Hướng dẫn giải:
Chọn D.
Bài 3 (trang 47 SGK Hóa 10):
Những tính chất nào sau đây biến đổi tuần hoàn?
a) Hóa trị cao nhất với oxi.
b) Nguyên tử khối.
c) Số electron lớp ngoài cùng.
d) Số lớp electron.
e) Số electron trong nguyên tử.
Hướng dẫn giải:
Những tính chất sau đây biến đổi tuần hoàn.
a) Hóa trị cao nhất với oxi.
c) Số electron lớp ngoài cùng.
Bài 4 (trang 47 SGK Hóa 10):
Các nguyên tố halogen được sắp xếp theo chiều bán kính nguyên tử giảm dần (từ
A. I, Br, Cl, F.
B. F, Cl, Br, I.
C. I, Br, F, Cl.
D. Br, I, Cl, F.
Hướng dẫn giải:
Chọn A.
Bài 5 (trang 48 SGK Hóa 10):
Các nguyên tố của chu kì 2 được sắp xếp theo chiều giá trị độ âm điện giảm dần theo thứ tự từ trái sang phải như sau:
A. F, O, N, C, B, Be, Li.
B. Li, B, Be, N, C, F, O.
C. Be, Li, C, B, O, N, F.
D. N, O, F, Li, Be, B, C.
Chọn đáp án đúng.
Hướng dẫn giải:
Chọn A.
Bài 6 (trang 48 sgk Hóa 10):
Oxit cao nhất của 1 nguyên tố R ứng với công thức RO2. Nguyên tố R đó là
A. Magie B. Nitơ C. Cacbon D. Photpho.
Chọn đáp án đúng.
Hướng dẫn giải:
Chọn C.
Bài 7 (trang 48 SGK Hóa 10):
Theo quy luật biến đổi tính chất đơn chất của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn thì:
A. Phi kim mạnh nhất là iot.
B. Kim loại mạnh nhất là liti.
C. Phi kim mạnh nhất là flo.
D. Kim loại yêu nhất là xesi.
Chọn đáp án đúng
Hướng dẫn giải:
Chọn C.
Bài 8 (trang 48 SGK Hóa 10):
Viết cấu hình electron của nguyên tử magie (Z = 12). Để đạt được cấu hình electron nguyên tử của khí hiếm gần nhất trong bảng tuần hoàn, nguyên tử magie nhân hay nhường bao nhiêu electron? Magie thể hiện tính chất kim loại hay phi kim?
Hướng dẫn giải:
Cấu hình electron của nguyên tử Mg (Z = 12) : 1s22s22p63s2. Để đạt cấu hình electron của khí hiếm gần nhất (Ne) trong bảng tuần hoàn nguyên tử Mg nhường 2 electron để đạt 8e ở lớp ngoài cùng. Mg có tính kim loại.
Bài 9 (trang 48 SGK Hóa 10):
Viết cấu hình electron nguyên tử của lưu huỳnh S (Z = 16). Để đạt được cấu hình electron của khí hiếm gần nhất trong bảng tuần hoàn, nguyên tử lưu huỳnh nhận hay nhường bao nhiêu electron? Lưu huỳnh thể hiện tính chất kim loại hay phi kim?
Hướng dẫn giải:
Cấu hình electron của nguyên tử S (Z = 16): 1s22s22p63s23p4. Để đạt cấu hình electron của khí hiếm gần nhất (Ar) trong Bảng tuần hoàn nguyên tử S nhận 2 electron để đạt 8e ở lớp ngoài cùng. S có tính phi kim.
Bài 10 (trang 48 SGK Hóa 10):
Độ âm điện của một nguyên tử là gì? Gía trị độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố trong các nhóm A biến đổi như thế nào theo chiều điện tích hạt nhân tăng?
Hướng dẫn giải:
- Độ âm điện của một nguyên tủ đặc trưng cho khả năng hút electron của nguyên tử đó khi hình thành liên kết hóa học.
- Trong một nhóm A, khi đi từ trên xuống dưới theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, giá trị độ âm điện của các nguyên tố nói chung giảm dần.
Bài 11 (trang 48 SGK Hóa 10):
Nguyên tử của nguyên tố nào có giá trị độ âm điện lớn nhất? Tại sao?
Hướng dẫn giải:
- Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tính hạt nhân, độ âm điện của các nguyên tố tăng dần. Vì vậy nhóm VIIA có độ âm điện lớn nhất.
- Trong một nhóm A theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, độ âm điện giảm dần Þ Trong nhóm VIIA flo có độ âm điện lớn nhất.
Þ Nguyên tử của nguyên tố Flo có giá trị độ âm điện lớn nhất.
Bài 12 (trang 48 SGK Hóa 10):
Cho hai dãy chất sau:
Li2O; BeO; B2O3; CO2; N2O5.
CH4; NH3; H2O; HF.
Xác định hóa trị của các nguyên tố với oxi và với hiđro.
Hướng dẫn giải:
Hóa trị cao nhất với oxi của dãy chất Li2O, BeO, B2O3, CO2, N2O5 lần lượt là I, II, III, IV, V.
Hóa trị với hiđro của dãy chất CH4, NH3, H2O, HF lần lượt là IV, III, II, I.
Trên đây là gợi ý giải bài tập Hóa 10 bài Sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố hoá học. Định luật tuần hoàn do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc bác bạn học tập vui vẻ.