NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 2 - trang 90)
* Hàm ý của những câu văn in đậm:
- Hàm ý của câu “Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi”: Bữa sau, con không được ăn ở nhà nữa. Mẹ đã bán con cho cụ Nghị ở thôn Đoài.
- Hàm ý của câu: “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài”: Mẹ đã bán con cho cụ Nghị thôn Đoài. Từ hôm sau, con sẽ phải sang ở cho nhà cụ Nghị.
- Chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý vì:
+ Tránh trực tiếp nói ra sự thật đau lòng.
Câu 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 2 - trang 91)
- Hàm ý trong câu “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài” rõ hơn. Chị Dậu phải nói rõ như vậy vì cái Tí không hiểu rõ hàm ý trong câu thứ nhất.
- Chi tiết cho thấy cái Tí đã hiểu ra hàm ý trong câu nói của mẹ:
+ Thái độ: “giãy nảy, tựa như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc”.
+ Lời nói: “U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con”.
II. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
- Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây:
+ Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
+ Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
III. GỢI Ý LUYỆN TẬP
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 2 - trang 91)
a.
- Người nói: anh thanh niên; người nghe: ông họa sĩ.
- Hàm ý của câu: “Chè đã ngấm rồi đấy.”: mời ông họa sĩ và cô kĩ sư vào trong nhà uống chè.
- Người nghe hiểu được hàm ý của người nói. Điều đó được thể hiện qua chi tiết: “Ông theo anh vào trong nhà, ngồi xuống ghế”.
b.
- Người nói: anh Tấn, người nghe: Hai Dương.
- Hàm ý của câu: “Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để …”: các thứ đồ này chúng tôi không cho mà để bán.
- Người nghe hiểu được hàm ý của người nói. Điều đó được thể hiện qua chi tiết: “Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu!”, “Thật là càng giàu càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có!”.
c.
- Người nói: Thúy Kiều, người nghe: Hoạn Thư.
- Hàm ý trong lời nói của Thúy Kiều:
+ “Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!”: mỉa mai.
+ “Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều”: chuẩn bị đối diện với sự phán xử, trả giá cho cái oan nghiệt trong quá khứ đã gây ra.
- Người nghe hiểu được hàm ý của người nói. Điều đó được thể hiện qua thái độ: “Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu”, “Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca”.
Câu 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 2 - trang 92)
- Hàm ý của câu văn: “Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!”: nhờ ông Sáu chắt nước cơm giùm.
- Bé Thu không nói thẳng mà phải dùng hàm ý:
+ Bé Thu đã nói thẳng ở lần đầu tiên: “Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái!” nhưng chưa đạt được mục đích nói.
+ Tránh phải gọi ông Sáu là ba.
- Việc sử dụng hàm ý không thành công, vì “Anh Sáu vẫn ngồi im”.
- Lí do: anh Sáu dù đã hiểu hàm ý, giải đoán được hàm ý nhưng cố tình tỏ ra không hiểu, cố chờ đợi bé Thu gọi tiếng “ba”.
Câu 3 (Sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 2 - trang 92)
- Điền vào lượt lời của B: Mai mình có việc bận mất rồi.
Câu 4 (Sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 2 - trang 92)
- Hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hi vọng” với “con đường”: khi có niềm tin, hi vọng, ta sẽ biến hi vọng thành hiện thực ở đời.
Câu 5 (Sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 2 - trang 93)
- Câu mang hàm ý mời mọc:
+ “Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”.
+ “Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao”.
- Câu mang hàm ý từ chối:
+ “Mẹ mình đang đợi ở nhà”.
+ “Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”.
- Làm rõ cho hàm ý của lời mời:
+ “Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc. Chơi với bọn mình thích cực”.
+ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao. Chơi với bọn tớ sẽ rất vui đấy”.
Gợi ý Văn 9 Soạn bài Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc các bạn học tập vui vẻ